9reacties

Mr. Jan Swinkels ⴕ

mr. Jan SwinkelsIedereen weet wat een gentleman is en iedereen weet wat een Helmonder is. Toch zullen weinigen die begrippen aan elkaar koppelen. Maar voor wie hem kende was mr. Jan Swinkels every inch een Helmondse gentleman. Hij stierf 22 maart jl. op 96-jarige leeftijd en werd vier dagen later bijgezet in het familiegraf aan de Molenstraat.

Onmiskenbaar Helmonds! Het geslacht Swinkels woont maar liefst vijfhonderd jaar in de stad, lange tijd als mensen van ‘een klein en gerust leven’, maar sinds de opkomst van de industrie als fabrikanten, waaraan in de jaren dertig van de vorige eeuw een vroegtijdig einde kwam. Mr. Jan, zoals intimi hem noemden, leed onder die deconfiture maar droeg zijn stamboom en herkomst met trots. Hij sprak geen Algemeen Beschaafd Helmonds, maar onversneden Helmonds, zoals vroeger iedereen deed. Voor beschaving zorgde hij zelf.

Hier komt de gentleman om de hoek. Een blauwe blaser was zijn vlotste dracht, maar die zat hem ook wel als gegoten. Een man van stijl, galant; liefhebber van kunst en antiek. Hoewel hij op zijn tijd schuchter kon kijken, kreeg hij allure zodra hij het woord nam. Gul deelde hij complimentjes en bedankjes uit, waarnaar iedere Helmonder snakt, zonder ze zelf ooit uit te delen.

Toch smeerde hij niemand stroop om de mond. Hij had zeker kritiek op zijn stad. Het niveau vond hij laag, ook binnen de oude fabrikantenfamilies. Hij kende die van huis uit en fungeerde bovendien jarenlang als secretaris van werkgeversvereniging NCW en de Vereniging Industrieel Contact Helmond. Mij nodigde hij regelmatig in zijn appartement bij O.L. Vrouwekerk uit om over zijn visie te praten. Ik kon hem nooit van mijn mening overtuigen dat de plaatselijke industriëlen het in zekere zin beter hebben gedaan dan hun collega’s elders. En ik wees hem erop dat Helmond vandaag de eerste textielstad van het land is. Maar eigenlijk had hij alleen oog voor eclatante successen, zoals dat van Kuypers Installatietechniek, waarvan hij commissaris is geweest.

Eens waren hij en ik het wel over de bouwkundige staat van Helmond. Afgezien van enkele uitstekende initiatieven is daarop de term van Hofland van toepassing: Omgekeerde Deportatie. Niet de mensen zijn er afgevoerd, de gebouwen. Het is bepaald ironisch dat de burgemeester die daarvoor in hoge mate verantwoordelijk is geweest, nu een stadspark naar zich vernoemd heeft gekregen dat ook weer dankzij sloop kon ontstaan.

Mr. Jan heeft zich ingezet voor het behoud van panden, zij het vergeefs. Hij slaagde wel in de totstandkoming van het museum Industrieel Erfgoed, waarvoor hij door initiatiefnemers Giel van Hooff en Michael Rieter was gevraagd. Tegenwoordig heet dat het Industrieel Atrium en is het museum getransformeerd tot een informatiecentrum.

Veranderende tijden! Ik weet nog hoe mr. Jan daarmee te maken kreeg. Dat was bij de presentatie van een boek van Giel, ingeleid door stadsschrijver Wim Daniëls. Zoals vaker hekelde Daniëls de omstandigheden waaronder zijn vader bij de Nedschroef had moeten werken. Sterk is dat toch: kinderen van arbeiders die zich bozer maken dan die arbeiders zelf indertijd, alsof die kinderen zich schuldig voelen over het luxe leventje dat zij leiden. Dit keer interrumpeerde mr. Jan. Vanuit de zaal vroeg hij hoe oud de vader van Daniëls eigenlijk was geworden. Het antwoord luidde, geloof ik: 83 of 84. Mr. Jan wilde hieraan een conclusie verbinden, maar Daniëls snauwde: ‘Ach, flikker toch op.’

Nooit had iemand mr. Jan zo toegesproken of hij omgekeerd anderen. Toch geloof ik niet dat hij erdoor geshockeerd was. Een gentleman blijft een gentleman, desnoods in zijn eentje. Ik zal hem missen als persoon, Helmond zal hem missen als personage.

Jef de Jager