Koolen: Voelt u zich gehoord in Helmond?
Begin deze maand sprak de gemeenteraad tijdens de opiniecommissie van 4 juli over het nieuwe participatiebeleid (pdf) van de gemeente Helmond. Waar alle andere partijen nogal positief waren over het participatiebeleid waren wij als VVD een stuk kritischer.
Definitie
Opvallend in het participatiebeleid is dat de ‘Helmondse definitie’ van participatie rechtstreeks van Wikipedia is overgenomen: ‘Participatie betekent actieve deelname. Wanneer over participatie wordt gesproken, is er altijd sprake van een subject en een object, ook als dat niet expliciet wordt gemaakt’.
Ik ben onlangs afgestudeerd als bestuurskundige, maar als ik tijdens het schrijven van mijn scriptie een bron had gebruikt van Wikipedia dan had ik mijn diploma niet in ontvangst kunnen nemen vanwege de onbetrouwbaarheid van het onderzoek.
Het was volgens ons beter geweest wanneer het college in plaats van Wikipedia, het Kennisknooppunt Participatie van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat had geraadpleegd. Het Kennisknooppunt geeft de volgende definitie van participatie: “Participatie is een proces waarbij individuen, groepen en organisaties invloed uitoefenen op en controle delen over collectieve vraagstukken, beslissingen of diensten die hen aangaan”
Helmondse opvatting
In de Helmondse participatieladder wordt onderscheid gemaakt in vier niveaus:
- Informeren
De inwoner wordt slechts geïnformeerd. - Raadplegen
De inwoner wordt geïnformeerd en mag commentaar geven. Echter hoeft de gemeente hier geen rekening mee te houden. - Adviseren
De inwoner mag advies geven aan de gemeente. De gemeente hoeft het advies niet te gebruiken maar moet wel motiveren waarom het niet gebruikt wordt. - Coproduceren
Inwoners zijn medebeslisser binnen de vooraf gestelde voorwaarden.
Mijn opvatting
Kijkend naar de Helmondse opvatting constateer ik dat bij niveau 1,2 en 3 inwoners niet daadwerkelijk meer invloed krijgen. Deze stappen zijn uitsluitend adviserend en kunnen door de gemeente opzij worden geschoven. Het is eigenlijk niet meer dan de inspraakmogelijkheden die we al jaren kennen. Er is naar mijn mening pas sprake van participatie wanneer invloed wordt overgedragen aan de participanten.
Blik vooruit
Participatie kan bijdragen aan meer verbinding en vertrouwen. Echter denken wij dat vanwege de vrijblijvendheid van drie van de vier niveaus van de huidige participatieladder weleens het tegenovergestelde kan gebeuren. Helmonders die willen participeren worden slechts geïnformeerd of hun commentaar wordt ter zijde geschoven. De gemeente wil wel luisteren maar de Helmonder voelt zich niet gehoord.
Laten we streven naar een gemeente waar participatie niet te vrijblijvend is. Een gemeente waarin inwoners zich gehoord voelen en waarin ze actief kunnen deelnemen aan het vormgeven van hun eigen leefomgeving. Waarin participatie plaatsvindt wanneer de plannen nog in ontwikkeling zijn, en niet al vaststaan of alleen nog puntjes op de i gezet kunnen worden nadat er over een plan ‘gecommuniceerd’ is.
Rick Koolen
Raadslid VVD Helmond
19 reacties:
DAT democratie meer van onderaf gaat werken wil iedereen, de grote vraag is alleen HOE je dat doet. Heeft de VVD Helmond daar concrete ideeën over?
Overleggen wanneer de plannen nog in ontwikkeling zijn is slechts één randvoorwaarde. Zonder goede voorbereiding belandt je al snel in een oeverloze discussie tussen 90.000 kapiteins welke kant het ene schip op moet.
Forum voor Democratie is in ieder geval NIET‘nogal positief’ over het participatiebeleid, Rick.
Wij vinden dat ‘participatie’ slechts de schijn wekt dat er sprake is van enige vorm van inspraak, want die is er dus niet.
De inwoners krijgen de gelegenheid om hun mening te geven over een bepaald onderwerp, zonder enige garantie dat de gemeente daar ook iets mee doet. De uiteindelijke beslissing ligt altijd bij de gemeente. En de gemeenteraad moet erop toezien dat genomen besluiten recht doen aan de belangen van de Helmonders.
Wij zijn van mening dat er bij grote veranderingen en kostbare projecten een volksraadpleging zou moeten zijn: een referendum. Op die manier kan een buurt, een wijk, een stadsdeel of de hele stad haar mening laten horen. Van ons mag die mening zelfs bindend zijn voor de gemeente. Het gaat immers om het belang van de stad en niet om de ambitieuze politieke agenda van het college.
Dat is democratie zoals die bedoeld is.
@ Theo Heller,
Helemaal mee eens, echter dat wil men niet, want dan waren er diverse zaken niet doorgegaan…
@ Sander Lam,
Zo een grote vraag hoeft dat niet te zijn, 1 op 1 het politieke systeem van Zwitserland overnemen, en klaar is is kees … Zwitserland is het meest democratische land ter wereld vanwege dat systeem…niks belangrijks gaat daar zomaar door zonder bindend referendum..
@Sander Lam op maandag 24 juli 2023 om 10:50:
Voorbeelden van hoe ik participatie van onderuit vorm zou geven zijn Co-creatiebijeenkomsten waarin ambtenaren, belanghebbenden en inwoners samenwerken om gezamenlijk beleid invulling te geven.
Daarnaast zou je bijvoorbeeld kunnen denken aan digitale participatieplatforms waarop inwoners ideeën kunnen indienen of commentaar kunnen geven op gemeentelijke plannen die betrekking hebben op hun leefomgeving.
Ook zou ik een stakeholdersdialoog als een mooie vorm van participatie van onderuit zien. Hierbij betrek je belanghebbenden zoals bijvoorbeeld bedrijven, maatschappelijke organisaties en verenigingen en luister je naar hun zorgen, behoeften en ideeën om vervolgens dit te integreren in het beleid.
Ik ben ook benieuwd naar de uitwerking van het Helmondse Burgerberaad. Hier zijn we in Helmond mee bezig maar dat staat nog in de kinderschoenen.
@Theo Heller (FVD) op maandag 24 juli 2023 om 11:34:
Excuus Theo, je hebt helemaal gelijk. Jullie waren inderdaad ook kritisch. We hadden in onze bijdragen tijdens de commissie een gemene deler op bijvoorbeeld het feit dat coproduceren slechts de uiterste stap in het nieuwe participatiebeleid van Helmond is. De huidige ‘onderkant’ van het nieuwe participatiebeleid is natuurlijk helemaal geen participatie maar communicatie.
Dag Rick,
Goed dat je toelicht wat de Helmondse bestuurlijke opvatting over participatie is. De stappen, zoals voorgesteld, zijn inderdaad ‘ophaalsessies van meningen’ die vrijblijvend geïnterpreteerd kunnen worden. Stap 4, coproduceren, gaat meer de gewenste kant van participeren uit met wel de kanttekening dat de onderliggende intenties de basis zijn voor het slagen van het ‘gezamenlijke’ project. Zo lang er tegenstrijdige belangen zijn, zullen die intenties niet parallel lopen.
Het is goed dat jonge raadsleden zoals jij dit onderwerp durven aan te kaarten. Dat is de weg naar verbetering. Laat de kaas nu niet van je brood eten en zet de discussie over dit onderwerp door. Het gaat er immers om wat de Helmonders met zijn allen samen willen en niet wat er in een kamertje op het pluche wordt bedacht.
Veel succes en hartelijke groet.
@Rick Koolen (Raadslid VVD) op dinsdag 25 juli 2023 om 07:20:
Bedankt voor je uitgebreide antwoord. De voorbeelden die je noemt klinken goed, alleen zie ik het verschil niet zo tussen een stakeholdersdialoog (bestaat er geen goed Nederlands woord voor stakeholder?) en inspraak zoals die oorspronkelijk bedoeld is. Hoe bereik je dat de geuite zorgen, behoeften en ideeën daadwerkelijk worden geïntegreerd in het beleid?
@Joep op maandag 24 juli 2023 om 21:18:
1 op 1 het politieke systeem van Zwitserland overnemen is makkelijker gezegd dan gedaan. Het referendum is daar maar één ingrediënt van een totaal ander stelsel.
https://prodemos.nl/app/uploads/2023/01/webdossier-Kiesstelsel-Zwitserland-versie-oktober-2022.pdf
Als Helmond dit ene ingrediënt overneemt en alles eromheen blijft on-Zwitsers ingericht is de kans klein dat het net zo goed gaat werken.
Het lastige met inspraak is vertegenwoordiging. Hoe weet je dat de inbreng ook daadwerkelijk steun heeft onder de inwoners? Mensen die een sterke mening ergens over hebben zijn namelijk veel meer geneigd om te proberen invloed op het proces uit te oefenen dan mensen die het eens zijn met wat er te gebeuren staat.
Dit soort zelfselectie zie je eigenlijk ook in de politiek. Mensen/lobby/bedrijven die een sterke mening hebben en weten hoe democratisch proces of inspraakprocedures verlopen drukken een veel zwaardere stempel op de besluitvorming.
Je moet je dus bij inspraak altijd afvragen in hoeverre inhoudelijk steekhoudende argumenten worden gebruikt. Meningen en gevoelens zijn ook belangrijk om kennis van te nemen en mee te nemen in de besluitvorming, maar ze moeten niet leidend gaan zijn, want dan ben je geen objectieve beslissingen meer aan het nemen en is er al snel sprake van willekeur.
Daar komt bij dat bij co-creatie ook sprake kan zijn van schijn-inspraak. Als je alleen maar over de details nog mee mag praten, dan kan de schijn gewekt worden dat er inspraak is, terwijl zowel de inwoners als de gemeenteraad buitenspel worden gezet en er ambtelijk de koers wordt bepaald.
Vooropgesteld, alle vier de niveaus hebben hun toepassingen. Als iets onvermijdelijk is en er sterke argumenten zijn om pijnlijke beslissingen te moeten nemen, dan kan informeren de juiste keuze zijn. Immers, dan wek je ook geen valse verwachtingen dat er nog een andere uitkomst kan zijn.
Conclusie is volgens mij dat de speelruimte en mate van vrijheid van beslissen het niveau bepaalt van de mogelijkheden voor inspraak. Aan de gemeente en ook de gemeenteraad de dure plicht om scherp te zijn dat de juiste instrumenten op het juiste moment worden ingezet, zodat verlies van vertrouwen geminimaliseerd wordt en we onze inwoners niet lastig gaan vallen met beslissingen waar ze te weinig invloed op kunnen/mogen hebben.
@Sander Lam op dinsdag 25 juli 2023 om 10:50:
Het juiste Nederlandse woord voor stakeholders lijkt me belanghebbende.
Het verschil tussen inspraak en een belanghebbendedialoog zit in mijn optiek in dat inspraak draait om het geven van input en feedback, terwijl een belanghebbendedialoog een samenwerkingsproces is tussen bijvoorbeeld de gemeente en belanghebbenden om tot gezamenlijke beslissingen te komen. Een belanghebbendedialoog is intensiever en gaat verder dan alleen het verzamelen van meningen en suggesties. Het is gericht op het bouwen van consensus en het vinden van gezamenlijke oplossingen voor complexe vraagstukken.
Op je vraag over hoe je bereikt dat de geuite zorgen, behoeften en ideeën daadwerkelijk worden geïntegreerd in het beleid: De (politieke) wil moet er daarvoor zijn bij zowel college, raad als ambtenaren.
@Rick Koolen (Raadslid VVD) op donderdag 27 juli 2023 om 09:06:
Opnieuw bedankt voor je uitgebreide antwoord. Ik was in je vorige reactie gestruikeld over het woord “vervolgens”. Ik dacht dat je bedoelde “eerst een dialoog met de belanghebbenden, vervolgens het beleid vormen”. Maar ik neem nu aan dat je bedoelt “de dialoog met de belanghebbenden begint met luisteren naar hun zorgen, behoeften en ideeën, om vervolgens samen met hen beleid te vormen waarin dit is geïntegreerd”. Dat laatste lijkt mij zeker een stap vooruit.
@ Sander Lam op wo 26 jul 2023 om 10:15
Ik heb ook niet gezegd dat dit alleen op gemeentelijk niveau zou moeten…tot aan landelijk toe… Dan ben je ook meteen van het achterkamertjes gedoe af in alle lagen van de politiek want partij 1 t/m 4 moeten er samen iets van maken.. geen coalitie politiek meer zoals in Helmond waar partij 2 en 3 aan de kant worden gezet.
Beste Rick, tijdens deze avond was ik de dame die heeft ingesproken aangaande dit onderwerp. Bijzonder dat we beiden zo een andere ervaring hebben van deze avond. Waar jij aangeeft dat er voornamelijk veel positieve reacties waren, had ik vooral het idee dat er veel vragen waren. Waaronder: hoe betrekken we de bewoners meer en vooral mijn vraagstuk: hoe geef je ze vertrouwen dat er naar ze geluisterd wordt. Een andere belangrijke opmerking die naar voren kwam was: zorg dat het begrijpelijke taal is wat je de inwoners voorlegt. Je kunt vinden van Wiki wat je wil, maar dat stuk tekst is beter te begrijpen dat jouw definitie waarvan een groot deel van de mensen een paar keer moet lezen om te begrijpen wat er staat. Laat staan de woorden kan uitspreken.
@Sander Lam op vrijdag 28 juli 2023 om 10:10:
Ik bedoel inderdaad dat laatste.
@Silvia Bijsterveld op zaterdag 29 juli 2023 om 08:09:
Dag Silvia,
Er was afgezien van de FvD geen enkele partij die zich enigszins aansloot bij onze kritische noten op de inhoud van het participatiebeleid. Er werden inderdaad veel vragen gesteld. Maar deze vragen gingen vooral over het proces van uitvoering, niet over de inhoud.
De huidige vorm van het participatiebeleid betreft naar onze mening de onderkant van de participatiemogelijkheden. Waardoor je dus veelal aan het communiceren bent ipv participeren. De FvD was de enige partij die naast ons de participatiemogelijkheden in het beleid ’te licht’ vond.
Dat partijen roepen dat er naar de inwoners geluisterd moet worden bij het nieuwe participatiebeleid lijkt mij een open deur. Dat zie ik niet als kritische noot. Onze inhoudelijke bijdrage ging een stuk verder.
De zorgen van verschillende partijen die werden geuit over de begrijpelijke taal waren inderdaad terecht. Echter is ook dit niet echt een kritische noot op de inhoud van het beleid.
Tot slot over de definitie.
Mij lijken de wiki-woorden subject, object en expliciet nog steeds niet echt begrijpbare taal. Je hebt helemaal gelijk dat de definitie van het kennisknooppunt ook ‘platter’ moet worden geschreven.
Echter ging het in de column om dat de gemeente voor zichzelf een definitie van het brede woord participatie moet opstellen om helder te hebben wat in onze gemeente nou wel onder participatie valt en wat niet. Hier hebben we bijvoorbeeld in de raad al regelmatig discussies over gehad.
Ook deze column en de reacties daarop volg ik – net als alle andere columns en reacties hier op de weblog – met belangstelling.
Ik ben geen bestuurskundige, maar ik probeer de definitie van Rick Koolen van de begrippen stakeholders/belanghebbenden te verfijnen.
In de wetenschap bestaan verschillende definities van het begrip stakeholders.
Het Engelse woord stakeholders dekt in mijn ogen overigens de lading beter dan het Nederlandse woord belanghebbenden.
Deze definities worden ook gevisualiseerd in – ook weer – verschillende afbeeldingen.
Ik neem als voorbeeld een willekeurig commercieel bedrijf. Dit bedrijf heeft per definitie verschillende stakeholders. Ik zeg bewust niet “heeft te maken met stakeholders, maar HEEFT stakeholders”, bijvoorbeeld klanten, personeel, vakbonden, leidinggevenden, afdelingen, eigenaar(s), aandeelhouders, omwonenden, leveranciers, de politiek, de overheid, de media. Deze opsomming – die verre van compleet is – geeft al aan dat dit bedrijf INTERNE en EXTERNE stakeholders heeft – van wie de belangen vaak niet alleen niet parallel lopen, maar ook regelrecht tegenstrijdig zijn!
Mijn punt is dat dit bedrijf heeft de “dealen” met verschillende belangen van haar verschillende stakeholders. Dit vraagt van dat bedrijf heel wat denkwerk én specifieke acties – bijvoorbeeld in haar PR richting specifieke stakeholders – ZONDER DE WAARHEID GEWELD AAN TE DOEN!
Mijn punt is ook, dat al deze stakeholders INVLOED – ik heb het niet over PARTICIPATIE of INSPRAAK – hebben op het succes/het mislukken van het bovengenoemde bedrijf en ook dat soms/vaak een consensus gewoon onbereikbaar is.
Is dat erg? Welnee! De polarisatie in Nederland en ook in Helmond is een teken aan de wand, dat het poldermodel op haar laatste benen loopt.
Los van het bovenstaande vond ik het illustratief hoe verschillend de perceptie was van de vergadering van 4 juli van Silvia Bijsterveld, van Rick Koolen, van Theo Heller. Die verschillen in perceptie verbazen mij eerlijk gezegd niet. Het is voor mij alleen het bewijs van het moeilijke van communicatie. Communicatie is per definitie “gekleurd” veroorzaakt door verschillen in de achtergrond van de communicerende personen (milieu, opleiding, (levens)ervaring, leeftijd, man of vrouw). En belangen. Weer: is dat erg? Welnee! Volgens mij hadden ze alledrie gelijk. Of ongelijk.
Na mijn op sommige punten behoorlijk theoretische/academische analyse hierboven heb ik wel een concreet advies voor de Helmondse gemeenteraad:
een stakeholders – analyse van een dringend/prangend Helmonds dossier, bijvoorbeeld de Mobiliteitsvisie. Wie weet wat voor verrassende, nieuwe, opzienbarende gezichtspunten boven komen drijven…..
@Rick Koolen
In 2022 was er op https://www.deweblogvanhelmond.nl/onze_helmondse_politici/v-d-bogaard-we-moeten-het-samen-doen/ ook een column over participatie waarop ik best uitgebreid meermalen reageerde. Ik zal die hier maar niet allemaal plaatsen. Maar ik eindigde mijn reacties toen met mijn eindconclusie: “Jullie zijn bezig met een doodgeboren baby ter wereld te brengen.”
Jochem v/d Bogaard van D66 Helmond en Lara Tamarinof van GroenLinks Helmond reageerden op mijn reacties. Hoewel we het niet eens werden, waardeerde ik dat wel. Mijn vraag aan u: wat denkt u van wat ik daar toen schreef?
@Ron op maandag 31 juli 2023 om 04:57:
Dag Ron,
Sorry voor mijn late antwoord, ik was er even tussenuit in Griekenland en kan op mijn telefoon geen berichten plaatsen op de Weblog.
De column van Jochem was heel erg ingezoomd op het burgerberaad. Daarover kan ik kort zijn. Ik ben zelf naast Lara en Jochem ook mede-initiatiefnemer van het te vormen Helmondse burgerberaad. Ik zit daarover dan ook op één lijn met Lara en Jochem.
Over je idee van de Helmondse volksraadpleging deel ik de mening van Lara wanneer ze aangeeft dat het nadeel is dat je dan alleen een volksraadpleging houdt aan de mensen die gaan stemmen. Een mooie kans met het burgerberaad is juist om een brede vertegenwoordiging van Helmonders te laten participeren.
Terugslaand naar mijn column, kijkend naar de bijdrages van D66 en GroenLinks tijdens de opiniecommissie over het participatiebeleid, zitten wij (VVD) niet op één lijn met D66 en GroenLinks. Wij vinden namelijk dat de huidige vorm van het participatiebeleid naar onze mening de onderkant van de participatiemogelijkheden betreft. Waardoor je dus veelal aan het communiceren bent ipv participeren.
Mocht je hierover verder willen sparren in de reacties hier doe dat gerust!
@Rick Koolen (Raadslid VVD) op maandag 7 augustus 2023 om 20:25:
Dank voor het duidelijke antwoord. Als in Helmond D66, GroenLinks en dus ook VVD het hierover eens zijn, dan zal het wel doorgaan. Jammer, zonde van het vele geld en uren die wij en jullie er insteken. Ik wil geen Don Quichot zijn dus ik vecht niet meer tegen deze windmolen. 😉