Het is een van de vragen die ik op de komende Begemannreünie (waar ik, een hele eer, als buitenstaander welkom ben) op 16 september kan stellen. Er zullen vast volop herinneringen worden opgehaald en verhalen gedeeld, tis wa sund als daarvan niets vast gelegd zou worden. Temeer daar het toch om een markant en belangrijk bedrijf ging dat bijna 125 jaar een redelijke stempel op de regionale bedrijvigheid en op de stad heeft gedrukt.

Nalatenschap
Over de geschiedenis van het bedrijf is aardig wat gepubliceerd. Zo verscheen er in 1939 bij het vijftigjarig bestaan als naamloze vennootschap een fraai gedenkboekje. De oudere geschiedenis is sindsdien redelijk aangevuld, onlangs verscheen bij het Industrieel Atrium nog een biografie van de grondlegger, Egbert Haverkamp Begemann. De naoorlogse periode, waarin het bedrijf zijn grootste omvang bereikte, is slechter te boek gesteld. In Helmond hebben we naast de herinneringen van betrokkenen en de expo bij het Industrieel Atrium als concrete overblijfsels nog de meeste bruggen in het stadscentrum, de sluisdeuren in de omleiding van de Zuid-Willemsvaart en de stoomketel in het Geukerspark en de pomp op de Kanaaldijk (bij het voormalige bedrijf).
Maar buiten Helmond is ook genoeg van Begemann te vinden: de papieren nalatenschap bij het RHCe en verder in de vorm van machines en constructies, tot in het buitenland toe. Daarbij aansprekende kunstwerken waarvan sommige de status van Rijksmonument hebben bereikt: twee in ’s-Hertogenbosch, twee in Tilburg en dan nog te ’s-Gravenhage en Itteren. Daarbij mis ik onder meer nog de spraakmakende overkappingen van de Beurs van Berlage en het Vredespaleis, domweg omdat Begemann in de monumentenbeschrijving niet is vermeld.

↑ Alom in den lande voerde Begemann begin 20^ste eeuw constructiewerken uit zoals rond 1910 de kap van het Vredespaleis in Den Haag. (Haags gemeentearchief)

Indrukwekkende constructies
De vier constructiewerken onder de Rijksmonumenten zijn nog gewoon ‘in bedrijf’; de bruggen in Den Bosch en in Itteren zijn, kan ik mede uit eigen ervaring zeggen & schrijven, nog prima in orde. En de perronoverkapping in Den Bosch is na een geslaagde renovatie opgenomen in het vernieuwde Bossche station en doet na bijna 130 jaar nog goed dienst. Deze overkapping was het eerste grote constructiewerk van Begemann en bracht het bedrijf in de rangen van de grote constructiewerkplaatsen van Nederland. De architect achter deze ontwikkeling was de in 1889 aangetreden mededirecteur naast Begemann: Jan Benjamin Kam. Beiden waren – toeval of niet – domineeszoons. Begemann had, na een praktische opleiding als marine-machinist, een grondige kennis van en uitgebreide ervaring met de stoomtechniek, een van de pijlers in de beginperiode. Kam beschikte over zelfs twee ingenieursdiploma’s: dat van civiel en dat van bouwkundig ingenieur. Na de wel erg beknopte en weinig flatteuze beschrijving op deze weblog verdient Kam na Egbert Haverkamp minstens ook een papieren standbeeld. Onder zijn leiding werd niet alleen de constructiewerkplaats een grote werkgever maar Kam was ook decennialang een gewaardeerd raadslid, voorzitter van de Regionale Gezondheidscommissie, medegrondlegger van de eerste woningbouwvereniging in Helmond (Volksbelang dus) enz.

↑ Eind 19^e eeuw kreeg ’s-Hertogenbosch een nieuw station, inclusief een grote overkapping over de verschillende perrons met daarbij een loopbrug op niveau. Een groot project voor het nog relatief bescheiden bedrijf Begemann dat de nodige naamsbekendheid opleverde. (Regionaal Historisch Centrum Eindhoven)

Levend verleden?
De reünie bewijst in ieder geval dat het Begemannverleden nog (voort)leeft. Egbert Haverkamp Begemann en Jan Benjamin Kam maakten ruim een eeuw geleden het bedrijf groot. De mannen en mennekes die in de jaren zestig en zeventig in hun blauwe overalls rond de Veestraatbrug rondhingen hebben die grondleggers niet meer gekend. Dat geldt helemaal voor de deelnemers aan de reünie die zaterdag aanwezig zullen zijn. Zij hebben hun eigen geschiedenis bij en eigen verhalen over dit stuk Helmonds industrieel verleden.

Oud-stadshistoricus Giel van Hooff

↓ De Wilhelminabrug te Maastricht in aanbouw (1960), een van de grote naoorlogse constructiewerken van Begemann. In de fabriek werd er 14 maanden aan gewerkt; er werden ca. 40.000 klinknagels gebruikt, er werd 65 km gelast, waarvan 20 km automatisch. De ijzeren overspanning had een gewicht van circa 1000 ton. (Stadsarchief Maastricht)