De weblog van Helmond

Hij blijft een van de meest intrigerende figuren in de Helmonds geschiedenis: Sjef ofwel Jos. (zo kortte hij zijn eerste doopnaam af, klonk blijkbaar beter) van Wel (Helmond 1881-1957). Heel veel meer over hem lees je hier (pdf) en hier. Ik was ergens in het begin van de jaren tachtig zijdelings betrokken bij een publieke actie om hem zijn straatnaam af te nemen. Voornaamste reden: zijn antisemitische uitingen in zijn columns in het blad van de foute beweging Zwart Front. Lees verder »

De recente crisissen leiden onder meer tot groeiend wantrouwen en meer armoede maar ook – bittere tegenstelling – tot taalverrijking. Opvangdwang: waar gaat dat nu weer over? En dan de energiecrisis die leidt tot de actuele energiearmoede, een nieuw begrip voor een aloud verschijnsel. Want ook in eerdere tijden waren de laagbetaalde bewoners van veelal slecht geïsoleerde panden de klos wat betreft hun energievoorziening. En dan hebben we het in de periode voor het olietijdperk vooral over steenkool. Die werd destijds door een ieder gebruikt als huisbrandstof, voor verwarming en soms ook om te koken. Lees verder »

Bewegen is goed, te veel natuurlijk weer niet. Regelmatig rusten, thuis of buitenshuis, in café of bijvoorbeeld in de bioscoop. Dat gold een eeuw geleden ook: cafés waren er zat in Helmond, de bioscoop was met zijn opmars bezig. Kort voor de eeuwwisseling van 19e naar 20ste eeuw deed het bewegend filmbeeld zijn intrede in de stad. In het jaar 1899 had de kermis in Helmond vermoedelijk de primeur met de zogeheten biomatograph. Lees verder »

Ze waren, ze zijn en blijven bestaan: die bijzondere leerkrachten die je de rest van je leven bijblijven en soms zelfs nog na de schooltijd bijstaan. Ik zelf had zoiets met wijlen mijnheer (zo spraken we hem aan) Steerneman, aan wiens lippen we hingen tijdens de verteluren. Hij was, meen ik, ook leider bij de knutselclub (of heette dat de hobbyclub?) die buiten de lesuren werd gehouden. Lees verder »

Na ruim anderhalve eeuw lijkt de voormalige Rijks Hogere Burgerschool, beter bekend als de hoofdvestiging van de Jan van Brabant, een nieuwe huisvesting op `Suytkade’ te krijgen. De rijksmonumentale lesgebouwen aan de Molenstraat zullen vast een goede herbestemming krijgen. Op een centrale locatie in de stad is een dergelijk pand goed te herbestemmen als appartementencomplex. Lees verder »

In mijn vorige column stond duurzame vervaardiging en gebruik van textiel centraal. Een manier is natuurlijk kleding maken die lang meekan en ook opgelapt wordt totdat het op de draad is versleten. Dergelijk hergebruik van kleding is eeuwenoud, hele generaties Helmonders gingen gekleed in afdankertjes. Met de toenemende welvaart en het groeiend aanbod aan relatief goedkope confectiekleding werd dat gebruik in de loop van de 20^e eeuw minder. Maar in tijden van crisis en schaarste zat er voor velen niets anders op dan genoegen te nemen met tweede- of meerdere handskleding of zelfmaakmode. Lees verder »

Ik ben geen bierdrinker van huis uit: al dat pils smaakte mij amper en leek op elkaar. Ik heb me beperkt tot vakantiewerk bij d’n brouwer (lees Bavaria) en een paar publicaties over lokale brouwerijen. Maar sinds de bierrevolutie valt er wat te kiezen en waag ik me graag aan een van de vele lokale biertjes. Die echter bij nader inzien toch niet zo lokaal blijken te zijn. De lijst van ingrediënten is niet altijd even duidelijk, maar niet zelden prijken er allerlei exotische hopsoorten op die lijst. Die hop van veraf, moeten we dat willen? De voetafdruk van deze import grondstoffen is best groot. Maar er zijn natuurlijk ook brouwerijen die met lokale hop, gerst en andere grondstoffen werken. Een tip nog voor de Helmondse brouwers: op de hoek van de zwaaikombrug met het Vlisco-parkeerterrein groeit wilde hop. Lees verder »

Het woord bevrijding heeft in deze dagen van coronabeperkingen een bijzondere lading gekregen. Maar in het algemeen denkt men bij ‘de bevrijding’ toch aan het einde van de Tweede Wereldoorlog. Het houdt een afschudden van een periode van onvrijheid en onderdrukking in, begrippen die natuurlijk redelijk rekbaar zijn en niet precies te definiëren. Ze zijn mogelijk niet goed te bevatten, zeker voor de naoorlogse generatie – waartoe ik ook behoor – die de Duitse bezetting niet heeft meegemaakt. Wel kunnen we ons een voorstelling maken van de onbeschrijfelijke feestvreugde die onze stadgenoten, in ieder geval de overgrote meerderheid daarvan, voelden toen Helmond op 25 september 1944 was bevrijd van de Duitse overheersing. Lees verder »

In deze tijden van streaming, nee screaming media, Netflix, Twitter en Instagram is het welhaast onvoorstelbaar dat een organisatie mensen op de been krijgt voor een lezing over pakweg De vervaardiging van kunstijs of een filmavond met vertoning van een rolprent over atoomsplitsing onder de pakkende titel Alchemie. Lees verder »

De Duitse bezettingstijd blijft een bron vol verhalen die blijkbaar nooit uitgeput raakt. Ook voor Helmond is men nog lang niet uitgepraat en ‘uitgeschreven’. Er is al heel wat gepubliceerd, een eerste golf dateert van direct na de bevrijding en in de bijna 77 jaren na Helmonds bevrijding is met name bij herdenkingsmomenten een behoorlijk aantal boeken en artikelen verschenen. Ook op diverse websites als https://www.tracesofwar.nl/helmond/ zijn heel wat Helmondse verhalen te vinden. Maar er is nog genoeg te onderzoeken, zoals de economische collaboratie die ook in het Helmondse bedrijfsleven plaatsvond. Er komt mogelijk een Brabants onderzoeksproject over dit onderwerp. Lees verder »

Helmond beschikt niet alleen over bijzondere en unieke inwoners maar ook over bijzondere en een aantal unieke straatnamen. Heel bijzonder is dat natuurlijk niet allemaal. Zoals in veel plaatsen zijn straten vernoemd naar lokale grootheden die zo hun soms unieke stempel op de straatnaamgeving hebben gedrukt. Dan zijn er natuurlijk nog de naamgevingen ontleend aan oude topografische namen zoals in Helmond het Bijsterveld of de Heistraat. Maar bij nadere bestudering blijken die namen toch vaak wat meer algemeen voor te komen. Zo kennen in de naaste omgeving Veldhoven, Eindhoven en Waalre ook een Heistraat. Dus, afgezien van straten vernoemd naar plaatselijke personen inclusief bijvoorbeeld hun specifieke belang of status zoals de Wethouder van Wellaan en de Jonkheer Karel Frederik Wesselman van Helmondlaan, heeft onze stad toch weinig echt unieke straten, qua naam dan. Lees verder »

We zijn inmiddels weer meer aan de wandel gegaan: goede beweging en je bent eruit. We herontdekken op deze manier iets wat voorheen doodnormaal was. De benenwegen was immers eeuwenlang gewoon het belangrijkste vervoermiddel voor de mens. Je leest dat ook ondernemers in Helmond begin 19e eeuw voor hun zakenreizen te voet naar bijvoorbeeld Den Bosch toe gingen. Er waren dan ook weinig alternatieven: reizen met paard met of zonder wagen was een kostbare aangelegenheid, slechts voor weinigen weggelegd. Lees verder »

Toen ik eind jaren zeventig terugkwam in Helmond, na mijn studie geschiedenis in Nijmegen, was het wat troosteloos hier: de naweeën van de teruggang van de plaatselijke industrie had alom zichtbare sporen én gaten gelaten. Wat industrieel erfgoed (al was dat begrip toen amper bekend)? Slopen die meuk, weg met die tekenen van ons ‘zwarte’ (excuus voor dit taalgebruik) verleden. En daarmee verdween toch ook een groot deel van ons verleden, fraai en minder fraai. Lees verder »

Helmonders hebben al eeuwenlang iets met de natuur. Niet alleen hebben nu nog velen groene vingers (hoewel dat niet altijd aan de voortuinen is af te zien), men heeft in het algemeen ook iets met de levende have. Zoals bekend zijn we grote kattenknuffelaars. Dat in het verleden door onze voorouders niet altijd zachtzinnig met deze dieren werd omgegaan, past in de wat ruwere – meer natuurlijke – omgang met deze viervoeters. Raar maar waar: naast katten zijn hun natuurlijke prooien, de vuggelkus, de grootste liefhebberij van de Helmonder. Lees verder »

De afgelopen tijden was ik regelmatig in Maarssen te vinden. Om de eenvoudige reden dat een van onze dochters daar met haar gezin woont. Met het dorp Maarssen is weinig mis. Het heeft behalve een fantastische kinderboerderij een aardige historische bebouwing langs de Vecht. Maar geen bijzondere of oude dorpskern. Ook de Heilig Hartkerk, de parochiekerk van Maarssen centrum, hier is geen echt bijzonder bouwwerk, hoewel rijksmonument. Wat haar in mijn ogen bijzonder maakt is een plaquette die herinnert aan een van pastoors van deze kerk: Alphons Ariëns (1860-1928).
Lees verder »

Bij de opkomst van de arbeidersbeweging rond 1900 gingen ook de werkgevers zich organiseren. In Nederland gebeurde dat in aparte organisaties voor katholieke, neutrale en zo meer. Eerst verenigden werkgevers zich lokaal maar al spoedig ontstonden landelijke verbanden. Ook toen al kwam er vervolgens georganiseerd overleg tussen de arbeiders- en werkgeversorganisaties wat bewijst dat het poldermodel al heel oud is. Dat georganiseerd overleg geschiedde uiteraard ook volgens de scheidslijnen van de ideële richting van de organisaties. Zo kwam er in 1925 een Raad van Overleg, een contactorgaan tussen het R.K. Werkliedenverbond in Nederland en de Algemeene R.K. Werkgeversvereeniging. Maar dat overleg verliep niet bepaald in harmonie, laat staan naastenliefde. Nauwelijks was de Raad goed en wel in functie, toen zich een scherp incident voordeed met Helmond als bron dat tot een opzienbarende openbare kwestie uitgroeide. Lees verder »

Rokende fabrieksschoorstenen als een teken van welvaart en gezonde activiteit? Het is al lang geleden dat dergelijke rookpluimen als uiterlijk teken van bedrijvigheid werden gewaardeerd. Want al gauw na de introductie van de stoomkracht en de bijbehorende rookontwikkeling, begin 19e eeuw, werden aan de schoorsteen eisen gesteld om de overlast van verbrandingsdeeltjes en de geur- en rookhinder te beperken. Door met name hogere schoorstenen verplicht te stellen, hoopte de overheid de overlast voor de omwonenden terug te dringen. Lees verder »

Wij staan weer aan de vooravond van de jaarlijkse dodenherdenking en van de bevrijding van de enige militaire bezetting die Nederland de afgelopen twee eeuwen heeft meegemaakt. Een bezetting en oorlog, nu al weer 75 jaar geleden, die tot de laatste dagen toe volop doden tot gevolg had. Mensen, soms ver van huis, haard en gezin… Lees verder »

Mijn opa, voor de oudere Mierlonaren nog bekend als ‘mister van Bussel’, werd in 1927 vanuit Olland (bij Sint Oedenrode) benoemd tot het eerste hoofd der R.K. lagere jongensschool te Mierlo. Voor wie het begrip lagere school niet meer kent: deze vorm van onderwijs omvatte wat nu de groepen 3 tot en met 8 van de basisschool zijn. Zijn voorganger, Knaapen, was hoofd van een openbare school en zag blijkbaar de omzetting in een bijzondere school niet zitten, evenmin als de rest van de leerkrachten. Knaapen vertrok naar Nederlands-Indië (het huidige Indonesië), de overige onderwijzers kwamen op wachtgeld. Zowat tegelijkertijd vertrok ook zijn naaste collega, het hoofd der openbare jongensschool te Mierlo-Hout, zij het met onbekende bestemming. Lees verder »