De weblog van Helmond

Dat het stedeke Helmond zo rond 1500 wel degelijk iets voorstelde wordt ons tijdens het Gasseljaar goed duidelijk gemaakt. Onze stad, aan de rand van het hertogdom Brabant gelegen, was wel degelijk een onderdeel van een wijdvertakt politiek, economisch en cultureel netwerk. Zo kwam onze Lucas, mogen we aannemen, vanuit Helmond in dé centra van toen, Antwerpen en Brussel, terecht. Lees verder »

Het klinkt altijd aardig, twee woorden achtereen met dezelfde beginletters, zoals bij veel titels van Suske & Wiske. En in dit bovenstaand geval is het natuurlijk toch ook een woordencombinatie die wel iets met elkaar verband houdt. Helmonders staan toch al lang bekend om hun groene vingers en hun creatief ondernemerschap die bij de teelt van dit gewas hoort. Hard bewijs heb ik niet maar wellicht is de groene teelt mede gebaseerd op een lange traditie en ervaring met de hennepplant. Lees verder »

Het is in onze tijden met een opkomst van minder dan helft van de stemgerechtigden soms moeilijk voor te stellen dat een paar generaties eerder onze voorouders streden voor algemeen kiesrecht. Met het Koninkrijk der Nederlanden (circa 1814) en ondanks een herziene grondwet in 1848 hadden we in Nederland nog lang niet van het stadium van een volksdemocratie bereikt. Zo hadden alleen volwassen mannen kiesrecht en dan nog maar een zeer beperkt, welgesteld deel. Dat verbeterde eind 19e eeuw wel wat, maar voor Jan met de Pet én alle vrouwen bestond begin 20ste eeuw geen mogelijkheid om zijn of haar stem te laten horen en uitbrengen, laat staan om zelf op te treden als volksvertegenwoordiger of -vertegenwoordigster. Actiegroepen lieten luid de roep om algemeen kiesrecht horen, in het bijzonder voor vrouwenkiesrecht zoals de in 1894 opgerichte Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht. Lees verder »

Sinds het spraakmakende optreden van Tommy Wieringa in hét grootste Literair Café van Nederland, Helmond dus, mag ik het begrip antroposofie wel bekend onder de lezers van de weblog veronderstellen. Wat antroposofie nu precies inhoudt kan ik u niet zeggen & schrijven, daarover is een hele bibliotheek vol geschreven. Vrij vertaald betekent antroposofie de wijsheid van het menselijk bestaan, dus dat is wel erg veelomvattend. De antroposofie als beweging en instelling is natuurlijk verbonden met de grondlegger, de Oostenrijker Rudolf Steiner (1861-1925). Ik mag u verklappen dat twee van onze drie dochters op de antroposofische middelbare school te Eindhoven, het huidige Novalis College, hebben gezeten en ze zijn daar naar mijn stellige indruk niet slechter vandaan gekomen. Maar nu de link tussen antroposofie en Helmond: die associatie ligt nu niet bepaald voor de hand. Lees verder »

Cas? Nee ik heb het niet over het Centraal Antenne Systeem dat inmiddels ook al lang tot het verleden behoort. Een andere afkorting dan? Of gewoon de voornaam van? Zeker, en wel die van een van de beroemdste naoorlogse fotografen in Nederland. Fotograferen deed Cas Oorthuys (1908-1975) er in het begin van zijn werkzame leven bij, naast onder meer zijn ontwerpwerk. Maar vanaf de jaren veertig legde hij zich erop toe. Eerst legde Oorthuys het bezette Nederland en vervolgens de wederopbouw vast in zwart-wit. Zijn fotowerk vond wijde verbreding. En al gauw ging Oorthuys de wereld rond met zijn camera, Nederland bleef daarbij zijn thuisbasis. Zijn nalatenschap omvat een half miljoen foto’s en enkele tientallen boeken die op zijn foto’s zijn gebaseerd, inclusief een enkele uitgave die hij zelf samenstelde. Lees verder »

Leve het internet, dat wil zeggen het handig & verstandig gebruik van het wereldwijde web. Kun je zomaar een bericht krijgen van een volslagen onbekende Aussie zoals mij overkwam in mei 2016. Zijn naam: Jon van Daal. En ja, natuurlijk was er een link met ons aller kosmopolitisch centrum Helmond. Zijn vader, Paul van Daal, had hier na de oorlog een aantal jaren een fabriekje gehad waarvan ik het bestaan al kende en waarover ik op de weblog ooit een quizvraag had gesteld. Zo was hij mij ‘op het spoor’ gekomen. Lees verder »

Precies een eeuw geleden, op 12 juli 1918, overleed op 59-jarige leeftijd na een operatie te Amsterdam jonkheer Carel Frederik ofwel Karel Wesselman, de laatste mannelijke bewoner van het kasteel. De jonkheer werd bijgezet op het eigen grafeiland van de familie in de Warande. Drie jaar na zijn dood verliet de douairière, zijn weduwe Anna de Jonge van Zwijnsbergen, het kasteel, na verkoop hiervan en het omringende park aan de gemeente Helmond. Hierover was haar man al sinds 1914 in gesprek geweest met de gemeente. Zeven jaar na het kasteel met tuinen etc. zou ook nog de overdracht  volgen van hun buitengebied, het bospark de Warande en de wegen die erheen leidden zoals de Warandelaan. Lees verder »

In mijn jongensjaren, zo rond 1960, was er maar – voor zover mij bekend – één protestantse jongen in onze buurt. Hoe we het wisten: ik weet het bij een en dezelfde god niet, maar we wisten waar hij woonde en hoe hij heette. Verder hadden we amper contact. Die jongen van Dijkshoorn zat natuurlijk niet bij ons op de katholieke Antoniusschool. Misschien heb ik hem eens gezien op een verjaarsdagsfeestje bij hun buren, de familie Van den Boogaard, waarvan de vader bij hetzelfde bedrijf werkte als vader Dijkshoorn, de Hatéma. We leefden in twee aparte werelden en hoewel de nieuwe Protestantse kerk bij ons in de buurt stond: we kwamen er niet. Wel had ik een bescheiden voorstelling van het geloofsleven daar: een kale bedoening. Lees verder »

Zes jaar achtereen betekende het voorjaar in het huisje van de familie Meulendijks-Van der Kuijlen in de Botersteeg geen blijde lentebode maar een tijd van koortsachtige activiteit. Vader Meulendijks – van wie sinds begin 1943 geen levensteken meer was vernomen – zou dan terugkeren, de woning moest op orde zijn. Zijn terugkomst in dat jaargetijde was althans de stellige voorspelling geweest van de bekende Brabantse illusionist Winando aan moeder Meulendijks bij zijn optreden in Helmond eind oktober 1945. Illusie en hoop wonnen het bij haar van de rauwe realiteit. Lees verder »

Het lijkt al zo lang geleden: (over)volle kerken, pastoors die van de kansel mededeelden welke bijdragen van de boeren en andere parochianen op de pastorie verwacht werden, gelovigen die braaf in de rij wachtten op vergeving of de biecht. We maken ons soms zorgen over de macht van de moskee. Binnen de katholieke kring was er lange tijd amper of geen kritiek vanuit de beminde gelovigen. Terwijl de koeionering van de katholieken door hun geestelijke leiders soms behoorlijk fundamentalistische trekjes kende. Die overheersing van het dagelijkse leven van de katholieke kudde door hun herders kent een lange ontwikkelingsgeschiedenis. Van wieg (en nog daarvoor, de conceptie) tot aan het graf strekte de invloed van de kerk zich gedurende ongeveer een eeuw (ca 1870-1970) steeds vergaander uit over de beminde gelovigen. Lees verder »

Uw stadshistoricus behoort inmiddels tot de ‘grijze golf’, senior dus. Maar wel van de na-oorlogse generatie. Toch blijkbaar voor velen een gedenkwaardige scheidslijn: van voor of na de oorlog. En die vooroorlogse generatie begint ons natuurlijk (en dan in de letterlijke zin) steeds meer te ontvallen. Een gat in ons collectief geheugen dreigt, een gat dat niet zomaar opgevuld kan worden. Een spreekbeurt in de klas van iemand die er zelf bij is geweest, geeft in de regel toch wat meer beleving dan een internetfilmpje. De getuigenissen van oorlog en bezetting zijn gelukkig al op talloze wijzen vastgelegd, maar nu er nog ‘ervaringsdeskundigen’ of naaste nabestaanden in ons midden zijn, moeten we de gelegenheid benutten om hen als bron uit te putten. Lees verder »

Sommige organisaties staan, in ieder geval hun naam, ergens voor. Die naam behelst een programma. Dat is vaak dermate uitgebreid dat een afkorting eraan te pas komt. Dan vormen vaak de beginletters van de verschillende beginselen of programmaonderdelen een acroniem, de naam van de vereniging of stichting. Ik zelf vond bijvoorbeeld van de betaald voetbalclubs waarvan je eind jaren vijftig een serie mooie gekleurde platen kon sparen NOAD veruit de interessantste. Wie is er nu niet voor een club die Nooit Opgeven, Altijd Doorgaan in zijn vaandel heeft? In Helmond hebben we natuurlijk MULO, wat vaak herleid wordt tot Met Uiterste Leeuwenmoed Opwaarts (of, zoals ‘tegenstaanders’ smalend zeiden, Met Uiterste Lulligheid Omlaag), maar in feite berust de naam op de plek waar de vereniging ontstond: de MULO-school van de Broeders op de Weg op den Heuvel. Lees verder »

Het zal de leergierige en nieuwsgierige lezers van de weblog niet ontgaan zijn: het Lucasjaar komt eraan! Lucas wie? Lucas Gassel dus, in Helmond nu nog vooral bekend van de winkelgalerij die naar hem vernoemd is. Over de naamgever zult u, als het goed is, de komende tijden nog volop horen. Veel is niet over deze schilder bekend en ook is er maar weinig werk van hem bewaard gebleven. Maar ’t was n’n Hellemonder, dat wil zeggen hij is hier (<1500) geboren en getogen voordat hij naam en faam maakte vanuit Antwerpen en Brussel waar hij in 1568/69 overleed.
Als we de weerklank van zijn werk afmeten aan het aantal vernoemingen in straatnamen enzo, dan is die beperkt geweest. Naast de Lucas Gasselstraat in de thuisstad Helmond zijn er, voor zover mij bekend, alleen nog straten naar deze kunstenaar vernoemd in Eindhoven en Rosmalen. Maar dan hebben wij natuurlijk nog die galerij, de enige die zijn naam draagt. Lees verder »

Menig gemeenschap beroemt zich op zijn of haar min of meer aangeboren feestdrang en staat bekend om de frivoliteit en festiviteiten. Wat maakt in dit feestgezelschap de Helmonder (m/v) dan toch nog zo bijzonder? Ik zou het u niet kunnen zeggen, wel mag ik stellen dat we al lang een goede naam hebben als feestvierders. Neem nu het “heerlijk geslaagd” feest van het weekend van 18 en 19 februari 1893. Volgens het krantenverslag mag Helmond zich terecht verheffen: ‘Wanneer het algemeen feestvieren geldt, gloeit in Helmond een weergaloos enthousiasme, honderde ijverige handen slaan vroolijk de prachtige versieringen in elkander; allen ijveren, werken, genieten.’ Lees verder »

Volgend jaar, 21 maart 2018, zijn er weer gemeenteraadsverkiezingen. Hier geen voorbeschouwing, maar het zou extra spannend kunnen worden nu de PVV meedoet. In mijn columns blik ik terug. Om in dit geval te laten zien dat het idee dat het vruuger allemaal maar wat braaf en tam was, niet klopt. De reageerders op de weblog laten zich zien en ‘horen’ als geïnteresseerde maar veelal sceptische volgers van de ‘pollietiek’: het leeft dus. Wat betreft de kritiek: niks nieuws. Ook vruuger waren er volop bedenkingen bij het functioneren van onze lokale democratie.

Verschuiving
We gaan vijftig jaar terug, naar 1967. Toen vond er in onze gemeente wel een echt bijzondere Gemeenteraadsverkiezing plaats, extra ter gelegenheid van de gemeentelijke herindeling en uitbreiding (of, zoals u wilt, annexatie) van de stad met Brouwhuis, Stiphout en Mierlo-Hout. Lees verder »

Het was toeval en – mogen we aannemen – liefde die leidde tot de echtverbintenis met de wel erg passende namencombinatie Boon-Van Loon, in Helmond op 29 december 1942. Het huwelijk hield niet stand (daarover later meer), maar zij werden min of meer onsterfelijk door het arrest van de Hoge Raad dat hun beider namen draagt. Google geeft met de zoekterm ‘’arrest boon van loon’’ maar liefst 124.000 treffers. Hun huwelijk, maar vooral hun scheiding, heeft een grote juridische nalatenschap opgeleverd .Toch weten weinig Helmonders, zo is mijn ervaring, van dit beroemde Helmondse ‘echt’paar. Lees verder »

Bestaan ze nog heerensociëteiten (liefst met dubbele e, meteen een stuk deftiger), een soort sjieke vorm van een man’s cave, waar mannen – pardon heeren – onder elkaar de tijd op gepaste wijze verdrijven? Jazeker, en ook nog in Helmond. Afgelopen jaar vierde hier Sociëteit Gezelligheid haar (juist, een vrouwelijk woord) 145-jarig bestaan. Een eerbiedwaardig gezelschap met een eerbiedwaardige geschiedenis dus. Ik ga ervan uit dat de sociëteit wel de 150 jaar gaat halen; men heeft zich in de loop der tijden aardig aangepast aan de veranderende tijden. Zo is het kegelen verlaten (niks mis mee, hoor, maar het vraagt wel ruimte) en heeft sinds kort het darten (jawel, nog voor de Michael-gekte) zijn intrede gedaan. Lees verder »